เมื่อวันที่ 3 ต.ค. ผู้สื่อข่าวรายงานว่า พล.ต.ท.วิโรจน์ เปาอินทร์ รักษาการหัวหน้าพรรคเพื่อไทย ออกจดหมายเปิดผนึกและข้อเสนอแนะถึงกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ (กรธ.) ว่า ตามหนังสือที่กรธ. ขอความอนุเคราะห์จากพรรคเพื่อไทย แสดงความคิดเห็นและข้อเสนอแนะเกี่ยวกับหลักการที่สมควรบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ เพื่อที่กรธ.จะได้นำไปประกอบการพิจารณายกร่างรัฐธรรมนูญต่อไป พรรคเพื่อไทย ขอเรียนว่า ตั้งแต่มีการยกร่างรัฐธรรมนูญสมัยนายบวรศักดิ์ อุวรรณโณ เป็นประธานกรรมาธิการยกร่าง (กมธ.) เมื่อวันที่ 4 พ.ย.2557 เคยขอให้พรรคเพื่อไทย แสดงความคิดเห็นหรือข้อเสนอแนะ ซึ่งพรรคให้ความร่วมมือมาโดยตลอดทั้งส่งเอกสารและเชิญสมาชิกของพรรคไปให้ความคิดเห็น
โดยอยู่บนพื้นฐานที่ต้องการให้สังคมไทยได้รัฐธรรมนูญที่ดี มีความเป็นประชาธิปไตยที่เป็นสากล เคารพในสิทธิมนุษยชน ยึดมั่นในหลักนิติรัฐ นิติธรรม สร้างดุลยภาพ ระบบตรวจสอบที่เหมาะสมและความรับผิดชอบของทุกองค์กรที่ใช้อำนาจอธิปไตย เคารพในอำนาจตัดสินใจของประชาชนเจ้าของอำนาจอธิปไตยอย่างแท้จริง ส่งเสริมสิทธิเสรีภาพและการมีส่วนร่วมในการดำเนินกิจการของรัฐของประชาชน รวมทั้งเสริมสร้างความปรองดองสมานฉันท์ และผลักดันการปฏิรูปประเทศอย่างเป็นรูปธรรม แต่ไม่ได้รับการตอบสนอง และมีการร่างรัฐธรรมนูญกลับออกมาแบบตรงกันข้าม จนสภาปฏิรูปแห่งชาติ (สปช.) มีมติไม่เห็นชอบ และเกิดกรธ.ชุดปัจจุบันขึ้น ซึ่งพรรคยังยืนยันจุดยืนและหลักการเดิมที่ได้รวบรวมจากสมาชิกของพรรคเพื่อไทย และเสนอผ่านสาธารณะ
พรรคเพื่อไทยเห็นว่า กรธ.ต้องจะทำหน้าที่อย่างไม่มีอคติ ยึดหลักการที่เป็นสากลและวัฒนธรรมการเมืองแบบไทยที่ตกผลึกโดยสอดคล้องกับหลักสากล และขอเสนอข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะการดำเนินการของกรธ. เพื่อให้ได้รัฐธรรมนูญที่ดีและเหมาะสมสำหรับสังคมไทย การรัฐประหารยึดอำนาจปกครองประเทศไปจากรัฐบาลประชาธิปไตย ยกเลิกรัฐธรรมนูญที่ใช้บังคับ และจัดตั้งองค์กรหรือคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ เกิดมาแล้วหลายครั้ง
จึงเกิดคำถามว่าโอกาสที่จะเห็น รัฐธรรมนูญที่ดี มีความเป็นประชาธิปไตยที่เป็นสากล เคารพในสิทธิมนุษยชน ยึดมั่นในหลักนิติรัฐ นิติธรรม สร้างดุลยภาพ ระบบตรวจสอบที่เหมาะสมและความรับผิดชอบของทุกองค์กรที่ใช้อำนาจอธิปไตย ให้การเคารพในอำนาจตัดสินใจของประชาชนเจ้าของอำนาจอธิปไตยอย่างแท้จริง ส่งเสริมสิทธิเสรีภาพและการมีส่วนร่วมในการดำเนินกิจการของรัฐ ของประชาชน เสริมสร้างความปรองดองสมานฉันท์ และผลักดันการปฏิรูปประเทศในด้านต่างๆ อย่างเป็นรูปธรรม เป็นเรื่องที่เป็นไปได้หรือ และการรัฐประหารในปี 2549 ทำให้เกิดรัฐธรรมนูญ 2550 ซึ่งมีกับดักในการบริหารประเทศ มีการสร้างองค์กรสำคัญโดยระบบสรรหา ไม่ได้ยึดโยงกับประชาชน มีการยุบพรรคการเมือง ให้นายกรัฐมนตรี 3 คนพ้นจากตำแหน่ง การตัดสิทธิเลือกตั้งหรือสิทธิทางการเมืองกรรมการบริหารพรรคคนละ 5 ปี ทั้งที่ไม่ได้มีส่วนรู้เห็น ไม่ได้รับแจ้งข้อหาหรือมีสิทธิต่อสู้คดีตามครรลองของกระบวนการยุติธรรม
ก่อนรัฐประหารปี 2557 ศาลบางศาล องค์กรอิสระ ไม่ได้ทำหน้าที่อย่างตรงไปตรงมาตามหลักนิติธรรม ตามกรอบของประชาธิปไตยและตามกติกาของบ้านเมืองโดยปราศจากอคติ มีการบุกยึดสถานที่ราชการต่างๆ พรรคฝ่ายค้านไม่ส่งผู้สมัครรับเลือกตั้ง กลุ่มต่อต้านรัฐบาลขัดขวางการเลือกตั้งทุกทางจนนำไปสู่ความรุนแรงมีคนตายและบาดเจ็บ มีการประกาศปิดกรุงเทพมหานคร แต่หน่วยงานของรัฐ ทั้งศาลบางศาล และหน่วยงานด้านความมั่นคงกลับไม่ทำหน้าที่รักษากฎหมายอย่างที่พึงกระทำ
ส่วนการรัฐประหารเมื่อเดือนพ.ค. 2557 ที่คณะรัฐประหารให้เหตุผลว่าเพื่อให้สถานการณ์รุนแรงที่เกิดขึ้นใน พื้นที่ต่างๆ กลับเข้าสู่ภาวะปกติโดยเร็ว ประชาชนในชาติเกิดความรัก ความสามัคคี ตลอดจนเพื่อปฏิรูปโครงสร้างทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมและอื่นๆ เพื่อให้เกิดความชอบธรรมกับทุกฝ่าย โดยประกาศฉบับที่ 33/2557 ขอความร่วมมือในการปฏิบัติของศาล องค์กรอิสระและองค์กรอื่น ในการงดแสดงความคิดเห็นที่อาจจะทำให้ประชาชนเกิดความเข้าใจผิด มีความสับสนหรือเกิดการแตกความสามัคคี และกล่าวคำปรารภของรัฐธรรมนูญ (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ.2557 ว่า ให้มีการยกร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ที่วางกติกาการเมืองให้รัดกุม เหมาะสม ป้องกันและปราบปรามการทุจริต
สามารถตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวดเร็วและเป็นธรรม โดยการยกร่างรัฐธรรมนูญที่มีนายบวรศักดิ์ อุวรรณโณ เป็นประธานกรรมาธิการร่างรัฐธรรมนูญ กลับมีการสืบทอดอำนาจ ขัดหลักการประชาธิปไตยพื้นฐาน เช่น การสร้างระบบเลือกตั้งและกลไกจำกัดอำนาจการทำงานตามปกติของรัฐบาลและสภาผู้แทนราษฎรอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน และเปิดโอกาสให้มีนายกรัฐมนตรีที่มาจากคนนอก การกำหนดให้สมาชิกวุฒิสภา 123 คนจาก 200 คน ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง การกำหนดให้มีคณะกรรมการยุทธศาสตร์การปฏิรูปและการปรองดองแห่งชาติ เพื่อสืบทอดอำนาจ การกำหนดให้ศาลรัฐธรรมนูญ องค์กรอิสระและองค์กรต่างๆ ที่ถูกตั้งไว้ในช่วงการรัฐประหารและภายหลังการเลือกตั้ง เป็นกลไกที่มีอำนาจเหนือฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติ การเพิ่มองค์กรและคณะกรรมการใหม่ๆ ไว้ในร่างรัฐธรรมนูญอีกไม่น้อยกว่า 20 องค์กร การกำหนดให้รัฐธรรมนูญแก้ไขได้ยาก เป็นต้น
โจทย์สำคัญที่กรธ.ต้องตอบก็คือ จะร่างรัฐธรรมนูญให้เป็นประชาธิปไตยตามหลักสากล หรือจะร่างรัฐธรรมนูญโดยมีเป้าหมายทางการเมือง ซึ่งรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ต้องมีความเป็นสากลผสานความเป็นไทยเข้าไปด้วย การอ้างหลักนิติธรรม แต่เนื้อหาหลักทำลายหลักนิติธรรม เช่น กำหนดให้การใช้อำนาจในกรณีจำเป็นของคณะกรรมการยุทธศาสตร์ฯ ครอบคลุมทั้งนิติบัญญัติและบริหาร และให้ถือว่าชอบด้วยรัฐธรรมนูญ ชอบด้วยกฎหมายและเป็นที่สุด การกำหนดให้ประกาศและคำสั่งของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) หรือหัวหน้า คสช. หรือการปฏิบัติตามประกาศและคำสั่ง เป็นสิ่งที่ชอบด้วยกฎหมาย ชอบด้วยรัฐธรรมนูญ และเป็นที่สุด และห้ามฟ้องร้องอีกด้วย การจำกัดสิทธิของผู้เคยถูกตัดสิทธิทางการเมือง หรือเคยถูกถอดถอนออกจากตำแหน่งมาแล้วในการเข้าสู่ตำแหน่งทางการเมือง ในที่สุดร่างรัฐธรรมนูญฉบับนายบวรศักดิ์ ไม่ได้รับความเห็นชอบจากสภาปฏิรูปแห่งชาติ (สปช.) และเกิดคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญชุดปัจจุบันนี้ขึ้น
พรรคเพื่อไทยขอเสนอว่าร่างรัฐธรรมนูญที่มีความเป็นสากล คือ รัฐธรรมนูญที่ถือว่าอำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน และให้ประชาชนมีสิทธิในการตัดสินใจทั้งในการเลือกตั้งทุกรูปแบบ และการมีส่วนร่วมอื่นๆ เช่น การลงประชามติ การเสนอร่างรัฐธรรมนูญ ร่างกฎหมาย ฯลฯ อย่างแท้จริง และองค์กรที่ใช้อำนาจตามรัฐธรรมนูญไม่ว่าจะเป็นฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร ศาลหรือองค์กรอิสระ ล้วนต้องมาจากประชาชนหรือเชื่อมโยงกับประชาชน การจัดความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรต่างๆ ในรัฐธรรมนูญตามหลักสากล ต้องเป็นไปอย่างมีดุลยภาพ มีความรับผิดชอบและถูกตรวจสอบได้ ไม่ให้องค์กรหนึ่งองค์กรใดอยู่เหนือองค์กรอื่น หรือกลายเป็นรัฐธรรมนูญเสียเอง หรือการกำหนดให้ฝ่ายบริหารอ่อนแอ จนไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
รัฐธรรมนูญที่สอดคล้องกับความเป็นไทย คือ การเรียนรู้จากพัฒนาการรัฐธรรมนูญที่ตกผลึกเป็นเวลานานในช่วง 83 ปี โดยไม่ขัดแย้งกับหลักสากล เช่น การที่นายกรัฐมนตรีต้องมาจากการเลือกตั้ง ประธานรัฐสภาต้องมาจากประธานสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรต้องสังกัดพรรคการเมือง คณะตุลาการรัฐธรรมนูญ ประกอบด้วยตัวแทนจากฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร ตุลาการและองค์กรอื่นๆ ตามรัฐธรรมนูญ ทำหน้าที่ตีความและวินิจฉัยปัญหาต่างๆ ตามรัฐธรรมนูญ ระบบเลือกตั้งที่ประชาชนเข้าใจง่ายและสัมผัสได้ที่เคยปฏิบัติมาแล้ว และบัญญัติให้ทุกองค์กรตามรัฐธรรมนูญต้องปฏิบัติหน้าที่ให้เป็นไปตามหลักนิติธรรม ทำให้ประชาชนเข้าใจว่าหลักนิติธรรมที่ถูกต้องและเป็นสากลคืออะไร หลักนิติธรรมที่ถูกบิดเบือนเป็นอย่างไร
ต้องกำหนดให้มีระบบและกลไกตรวจสอบศาลและองค์กรอิสระ การกำหนดให้บุคลากรระดับสูง ฝ่ายตุลาการและองค์กรอิสระ รวมถึงข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของรัฐ ต้องเปิดเผยทรัพย์สินต่อสาธารณะ ไม่ใช่กำหนดแต่รัฐมนตรีและสมาชิกรัฐสภาเช่นที่ผ่านมา การรายงานผลการดำเนินงานของศาลและองค์กรอิสระต่อรัฐสภา เป็นต้น
นอกจากนั้นต้องกำหนดห้ามการนิรโทษกรรมแก่ผู้ล้มล้างรัฐธรรมนูญและสถาบันพระมหากษัตริย์ ตามที่เคยบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2517 และต้องกำหนดให้บทบัญญัติเช่นนี้เป็นประเพณีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และกำหนดว่าเมื่อมีการเลือกตั้งแล้ว ต้องให้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญโดยตรงทั่วประเทศ ภายใน 180 วัน หรือ1 ปี ร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ จากนั้นไปทำประชามติ หากผ่านจึงบังคับใช้ตามรัฐธรรมนูญฉบับนั้นต่อไป
ส่วนการตัดสิทธิเลือกตั้งนักการเมืองหรือบุคคลใดก็ตามที่ถูกศาลพิพากษาถึงที่สุดว่าประพฤติมิชอบหรือทุจริตการเลือกตั้ง เป็นสิ่งที่ชอบด้วยเหตุผล แต่ต้องชัดเจนว่ากรณีนั้นๆ เกิดขึ้นตามระบบปกติ ไม่ใช่ผลพวงของการรัฐประหาร และบุคคลผู้ถูกตัดสิทธิต้องถูกดำเนินคดีโดยชอบ ต้องไม่กำหนดให้เป็นโทษย้อนหลัง ไม่ควรกำหนดให้บุคคลที่แสดงตนไม่ว่าทางความคิดเห็นหรือการกระทำใดโดยชัดแจ้งว่า เป็นปฏิปักษ์ต่อระบอบประชาธิปไตยและการดำรงอยู่อย่างต่อเนื่องของรัฐธรรมนูญ หรือได้ตำแหน่งหรือผลประโยชน์ใดๆ จากการรัฐประหาร ดำรงตำแหน่งใดๆ ในองค์กรตามรัฐธรรมนูญ
ทั้งนี้การที่คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ จะร่างฯให้มีความกระชับ ไม่ลงรายละเอียดปลีกย่อยเป็นสิ่งที่ดี แต่ต้องมีหลักการที่ชัดเจนตรงไปตรงมา มิเช่นนั้นผู้ที่จัดทำกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายลูก อาจใช้ความไม่ชัดเจนและการซ่อนเงื่อน ไปกำหนดในกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายลูก จนไม่เป็นไปตามหลักประชาธิปไตยที่เป็นสากล การปฏิรูปประเทศ ปรับปรุงแก้ไขและพัฒนาไปอย่างยั่งยืนนั้น ต้องตั้งอยู่บนพื้นฐานของการรับฟังซึ่งกันและกัน การวิพากษ์ตนเอง การยอมรับที่จะปรับปรุงตนเอง การไม่ใช้อคติและการมีท่าทีที่ดีต่อกัน
